Een kwart van alle noorderlingen heeft recent de berichten-app Signal geïnstalleerd. Daarmee staat de app op pakweg de helft van alle smartphones in de provincies Groningen en Drenthe.
Dit blijkt uit een representatief onderzoek dat de redactie van DVHN heeft uitgevoerd in samenwerking met marktbureau Enigma Research, waarvoor 1.773 mensen uit Groningen, Drenthe en Fryslan van dertig jaar en ouder zijn ondervraagd. Van de ondervraagden zegt 47 procent Signal te hebben geïnstalleerd. Daarbij heeft 27 procent van de respondenten de app recent gedownload. Zo’n 16 procent heeft nog niet de Signal-app, maar zegt wel van plan te zijn de app te installeren. De noordelijke Signal-gebruikers zijn doorgaans ook actief op de app: veertig procent zegt de app dagelijks te gebruiken, 37 procent gebruikt de app minder regulier. Slechts 24 procent heeft de app na installatie niet actief in gebruik.
„Het is absoluut goed dat zoveel mensen nu overstappen”, vertelt Lotje Beek, beleidsadviseur bij privacyorganisatie Bits of Freedom. „Het is denk ik een statement naar WhatsApp en Big Tech. Heel vet dat mensen echt tonen dat ze niet akkoord gaan met dat rare beleid en die rare mannen achter grote platformen.”
WhatsApp-moederbedrijf Meta lag recent onder vuur om nieuw beleid, waarbij minder tegen desinformatie werd gestreden. Nieuwe regels beschrijven bovendien hoe bijvoorbeeld LHBT’ers geestesziek genoemd mogen worden op Facebook. In het verleden bleek de datahonger van Meta meermaals een heikel punt, bijvoorbeeld toen de Brexit-campagne werd beïnvloed met Facebook-data in handen van databedrijf Cambridge Analytica.
Privacyexperts riepen in het verleden veelvuldig op om over te stappen naar Signal, maar dit jaar lijkt een veel breder publiek zich er mee bezig te houden. Beek: „Ik heb er al met veel dagbladen over gesproken, maar inmiddels bellen ook Grazia en Linda met vragen erover. Dat is supermainstream.”
Harm Teunis van digitaal beveiligingsbedrijf ESET ziet ook dat een bredere groep mensen zich met de verhoudingen tussen WhatsApp en Signal bezighoudt. „Wij krijgen inmiddels meer vragen van consumenten of ze ook moeten overstappen naar Signal. Van opa’s en oma’s tot verenigingen. Zelfs een mannenkoor van 65-plussers vertelde ons laatst dat het wil overstappen naar Signal. Het is een bredere trend.”
„Tachtig procent van alle producten en diensten die we digitaal gebruiken komt van buiten de EU”, aldus Teunis. „Door het huidige politieke klimaat beginnen we ons dat nu goed te realiseren.”
Privacy en Signal
Hoewel het Signal-gebruik in het noorden explodeert, blijft WhatsApp marktleider. Maar liefst 96 procent zegt de app nog actief te gebruiken, in veel gevallen naast Signal. Slechts 13 procent acht de kans groot dat Signal op termijn de marktpositie van WhatsApp zal veroveren. Die cijfers sluiten aan op wat Meta recent zelf communiceerde: na geluiden over Signal-overstappers publiceerde de techreus een verklaring waarin stond dat zij nog geen significante gebruikersafname hebben waargenomen.
In die verklaring benadrukte het bedrijf ook de privacy van gebruikers te waarborgen, maar Beek heeft daar haar twijfels over. „Het grootste verschil is dat Signal bijna geen metadata opslaat.” Dat zijn de gegevens die om een bericht heen bestaan, zoals wanneer iets is verzonden en aan wie. „Signal claimt betere privacy te hebben en kan dat ook bewijzen, omdat de code van de app inzichtelijk is. WhatsApp heeft dat minder goed voor elkaar en kan niet bewijzen dat ze niks met je metadata doen.’’
De reden voor een overstap is „een toptelsom van meerdere zaken”, denkt Teunis. „Het kan zijn dat ze bezwaar hebben tegen techreuzen die nauwere banden met Trump hebben, of het is omdat onze gegevens worden gebruikt om geld te verdienen. WhatsApp verdient namelijk geld door je metadata voor reclame in te zetten, terwijl Signal afhankelijk is van donaties en subsidies.”
„Het fijne is dat je beide apps gewoon naast elkaar kan gebruiken”, denkt Teunis. „Je hoeft niet radicaal één te verwijderen.”
Eén op vijf noorderlingen op Facebook overweegt te stoppen
Meta zelf blijft alsnog een zeer dominante partij in het noorden. Vijfenveertig procent van de noorderlingen zit dagelijks op hun sociale netwerk Facebook, slechts 35 procent zegt het sociale netwerk niet te gebruiken. Foto-app Instagram wordt door 28 procent dagelijks gebruikt en vindt aftrek bij ongeveer de helft van het noorden.
Toch zijn de eerste tekenen van een potentiële krimp te bespeuren. Negentien procent van de Facebook-gebruikers in het noorden zegt de app minder vaak te gebruiken, vijf procent is zelfs helemaal gestopt. Daarmee zijn meer mensen gestopt dan begonnen: slechts vier procent is de app meer gaan gebruiken. Bij Instagram is elf procent minder actief geworden en vijf procent gestopt, versus zes procent die zegt de foto-app vaker te bezoeken.
Daar komt bij dat 22 procent van de ondervraagde noorderlingen sterk overweegt binnenkort te stoppen met Facebook, terwijl 38 procent daar wel eens over nadenkt. Bij Instagram denkt 15 procent sterk over een stop en overweegt 33 procent dat enigszins.
Van de noorderlingen die met Facebook zijn gestopt had de helft privacyzorgen bij het platform. Daarnaast zegt 47 procent bang te zijn voor de politieke inmenging van het platform en vindt 44 procent dat het sociale netwerk desinformatie verspreidt. Kijk je naar alle sociale media, dan zegt 84 procent zich zorgen te maken dat deze platforms de publieke opinie beïnvloeden.
Haat op X hoofdreden om te stoppen
Elon Musks sociale platform X is verreweg het minst populair in het noorden. Slechts een kwart van de ondervraagden zegt de dienst te gebruiken, tien procent doet dat dagelijks. Twaalf procent van de inwoners van Groningen en Drenthe is in het afgelopen jaar gestopt met het gebruik van de dienst, elf procent zit er minder vaak op.
De voornaamste vertrekreden op X is de hoeveelheid haatdragende berichten op het platform: dit wordt in 75 procent van de gevallen als één van de reden genoemd om met de dienst te zijn gestopt. Daarnaast zegt 65 procent dat het platform desinformatie verspreidt en maakt 65 procent zich tevens zorgen om de politieke inmenging van het platform.
Waar WhatsApp-gebruikers overstappen naar Signal, is er nog geen populair alternatief voor X in gebruik. In het noorden gebruikt slechts 12 procent het alternatief BlueSky, gevolgd door 4 procent op Mastodon en 6 procent op Threads. Bij alle drie de apps zegt een overgroot merendeel niet van het bestaan hiervan te weten.
Noorderling pleit voor leeftijdsgrens sociale media
Ook de invloed van sociale media bij jongeren is een groot zorgpunt bij noorderlingen. Tweederde van alle ondervraagden zegt voor een minimale leeftijdsgrens van 15 jaar of ouder te zijn voor apps zoals Facebook, Instagram en X.
Daarmee scharen Groningen en Drenthe zich achter een kamermeerderheid die begin maart stemde voor een leeftijdsgrens op sociale media. Hoe zulke regels gehandhaafd zouden worden is echter onduidelijk, omdat techbedrijven jongeren niet om een kopie van identiteitsbewijzen mogen vragen.
'WhatsApp is het nieuwe roken'
Het noorden lijkt voorzichtig een vuist te maken tegen de invloed van techreuzen. „Door Signal te gebruiken stemmen mensen voor een andere digitale toekomst”, denkt Teunis. „Mensen hebben behoefte aan een privacyvriendelijke app. En als de hele markt om meer privacy roept, dan gaan de techreuzen vanzelf hun apps ombouwen naar iets privacyvriendelijkers.”
„Om mij heen wordt inmiddels best neergekeken op roken. Het ontvangen van een berichtje op WhatsApp zou eigenlijk net zo moeten zijn”, denkt Beek.
Gepubliceerd: 10-04-2025